Ο Πόλεμος του Γκολφ στην Ιερή Κοιλάδα του Μεξικού

Μια ιστορία για ένα γήπεδο γκολφ, τον Εμιλιάνο Ζαπάτα, τον Τζακ Νίκλαους, τη Greenpeace, τη GTE και το μαζικό ξεπούλημα μεξικανικών εδαφών.

Είναι η ιστορία των χωρικών που αντιμετώπισαν την πολιτεία, την αστυνομία και το στρατό και νίκησαν.

Είναι μια παραβολή που θα μπορούσε να διαδραματίζεται μόνο στο Τεποστλάν, μια αξιαγάπητη, αγροτική πόλη όπου ζουν καμπεσίνος (αγρότες της λατινικής Αμερικής), Μεξικανοί new-age χίπηδες, οικολόγοι, διανοούμενοι και δέχεται τακτικές εμφανίσεις UFO.

Σήμερα δύο άντρες είναι νεκροί και τρεις στη φυλακή καθώς, οι καμπεσίνος συνεχίζουν επίμονα να πολεμούν στον «Πόλεμο του Γκολφ του Τεποστλάν».

24 Αυγούστου 1995

Ήταν η μέρα που η αστυνομία, ο στρατός και ολόκληρη η διοίκηση της πόλης εκδιώχθηκαν από την πόλη από χιλιάδες κατοίκους του Τεποστλάν, στην πολιτεία Μορέλος του Μεξικού. Ο όχλος ήταν οπλισμένος μόνο με ραβδιά, πέτρες και τη βαθιά αγανάκτηση των ανθρώπων που έχουν εξαπατηθεί.

Ένα χρόνο αργότερα η είσοδος της πόλης είναι ακόμα μπλοκαρισμένη από ένα χαμηλό πέτρινο οδόφραγμα, στην κορυφή του οποίου υπάρχει, συμβολικά, μια σπείρα αγκαθωτού σύρματος. Η αστυνομία και ο στρατός δεν έχουν επιστρέψει ακόμα.

"Μονάχα ένα πράγμα το οποίο χρειάζεται να καταλάβεις γι αυτόν τον τόπο: Καθετί στο Τεποστλάν είναι μια παραβολή", λέει ο εστιάτορας Ρούμπεν Φλόρες Τόρρες, συνοφρυωμένος αργά ένα βράδυ, μετά από μερικές τεκίλες.

Δεν αμφιβάλλω. Από τη στιγμή που έφτασα εδώ, πολλοί μου έχουν πει να ψάξω τα UFO που συχνάζουν στις δραματικές απότομες χαράδρες γύρω από το Τεποστλάν. Είμαστε μια ώρα από την πόλη του Μεξικού και ήδη ένα μίλι ψηλότερα. Το μαλακό, βραχώδες βουνό του Τεποστέκο, ευλογημένο από μια πυραμίδα στην κορυφή, μοιάζει ν’ αγγίζει ένα άλλο σύμπαν. "Η πυραμίδα θα σας δώσει ενέργεια, αν σκαρφαλώσετε εδώ πάνω", λένε οι Τεποστέκοι (το όνομα των αυτοχθόνων κατοίκων της πόλης).

Το Τεποστλάν, με πληθυσμό 13.000 κατοίκων, είναι γνωστό ως "Valle Sagrado", η Ιερή Κοιλάδα των Αζτέκων. Τα γόνιμα χωράφια του συντηρούν μια τάξη καμπεσίνος, που, αν και φτωχοί, ζουν πιο άνετα και είναι πιο μορφωμένοι από πολλούς στο Μεξικό. Ακόμα και αυτοί που γίνονται επιχειρηματίες δεν εγκαταλείπουν τα χωράφια τους. Περνούν τα σαββατοκύριακα φροντίζοντας οικογενειακά χωράφια καλαμποκιού, φασολιού και κατιφέ (για τη Μέρα των Νεκρών το Νοέμβριο).

Εδώ είναι το Μορέλος, ο γενέθλιος τόπος του Εμιλιάνο Ζαπάτα και εδώ είναι τα χώματα και οι άνθρωποι που υπερασπίστηκε και αγάπησε. Υπάρχουν αιωνόβιοι Ζαπατίστας, που ζουν εδώ και πολέμησαν κάποτε στο πλευρό του Εμιλιάνο. Η εγγονή του Ζαπάτα ζει εδώ κοντά.

Αν και ο Ζαπάτα και η Μεξικανική Επανάσταση έχουν περάσει προ πολλού, οι Τεποστέκοι έχουν αναπτύξει μια απείθαρχη προσωπικότητα. Πριν από 30 χρόνια ένα γήπεδο γκολφ και «ένα τρενάκι του λούνα-παρκ» από την πόλη του Μεξικού προτάθηκαν για να πάρουν τη θέση των εκτεταμένων κοινόκτητων εδαφών της πόλης. Αυτά τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν όταν οι κάτοικοι πολέμησαν πεισματικά με ένα «No al Tren» (όχι στο τρένο!) κίνημα.

"Αυτό μας πάει πίσω στο 1980, όταν ξεκίνησαν όλα", λέει η Νουρία Χιμένες, διευθύντρια ενός μικρού πολιτιστικού κέντρου εδώ. " Οι γεροντότεροι λένε ότι η γη αγοράστηκε από τις κοινότητες των αυτοχθόνων και έγινε κοινόκτητη."

Περίπου κατά την εποχή της διαμάχης για το τρενάκι του λούνα παρκ, το 1962, η οικογένεια του Φρανσίσκο Κλαντ άρχισε διακριτικά να αποκτά ιδιοκτησία στην περιοχή, αν και αργότερα αναγνωρίστηκε ότι κάποιες εκτάσεις ήταν "υπό αμφισβήτηση". Τα εδάφη προστατεύονταν από διάφορα Προεδρικά διατάγματα. Περιοχές που αποτελούσαν περιουσία των Κλαντ, ήταν επίσημα χαρακτηρισμένες ως αρχαιολογικές ζώνες, όπως ένα Εθνικό Πάρκο (1973), ως οικολογικά προστατευόμενες (1988), αλλά και ως ιστορικές, όπως τα κοινόκτητα εδάφη που αποτελούν ιδιοκτησία των αγροτών. Ο Κλαντ κατάφερε με κάποιο τρόπο να αποκτήσει τίτλους από τους καμπεσίνος και το κράτος και όλα έμοιαζαν νόμιμα.

Παρά το αντιστασιακό παρελθόν των κατοίκων του Tepozteco, στις αρχές του 1990 ο Φρανσίσκο Κλαντ προχωρούσε αργά αλλά σταθερά το σχέδιό του. Αν και ο νεαρός μεγαλοεργολάβος ήταν ιθύνων σε διάφορα μεγάλα έργα στο Μεξικό, κανένα δεν είχε την απληστία του «Club de Golf El Tepozteco». Ήταν απλά μνημειώδες. Τα σχέδια περιλάμβαναν ένα γήπεδο του γκολφ, 18 τρυπών, σχεδιασμένο από τον Τζακ Νίκλαους, 800 πολυτελείς βίλες, μια τεχνητή λίμνη, γήπεδα τένις, εστιατόρια, ένα ξενοδοχείο, εμπορικά κέντρα, ένα ελικοδρόμιο και μια ιππική λέσχη. Ένα σημείο το οποίο δεν τονίστηκε την εποχή εκείνη, είναι ότι ο πυρήνας της κοινότητας αυτής θα αποτελούσε ένα διεθνές επιχειρηματικό συγκρότημα κτιρίων αποκαλούμενο "El Recinto", (το οποίο θα στέγαζε την αμερικανική επιχείρηση GTE). Όλα αυτά, περιβαλλόμενα από τη θαυμάσια γαλήνη του Εθνικού Πάρκου El Tepozteco ή ό,τι θα απέμενε απ’ αυτό.

Οι επενδυτές του Κλαντ ήταν απλά ανώτερης κλάσης. Μέχρι το χειμώνα του '94 η εταιρία του Κλαντ “Grupo KS” είχε κερδίσει την υποστήριξη του αρχηγού του Μεξικανικού Επενδυτικού Συμβουλίου (CMI) Χάιμε Αλατόρρε, ο οποίος, προφανώς βλέποντας ότι δεν υπήρχε κάποια σύγκρουση συμφερόντων με το ρόλο του, αγόρασε μετοχές του έργου. Μεταξύ των άλλων επενδυτών περιλαμβανόταν ο Ρικάρντο Σαλίνας, της μεξικανικής αυτοκρατορίας κατασκευής οικιακών συσκευών Elektra και του τηλεοπτικού δικτύου Azteca (που πρόσφατα είχε σκανδαλίσει την κοινή γνώμη μετά την αποκάλυψη ότι κινούσε τα κυβερνητικά νήματα με σκοπό την απόκτηση χρηματοδοτήσεων). Η Golden Bear Course Management, μια αμερικανική εταιρία στην οποία ο γκόλφερ Τζακ Νίκλαους έχει μερίδιο, προσκλήθηκε για να σχεδιάσει το γήπεδο γκολφ. Συνολικά, περισσότεροι από 70 αρχικοί επενδυτές, οι περισσότεροι εξέχουσες προσωπικότητες στους μεξικανικούς τραπεζικούς, επιχειρηματικούς και πολιτικούς κύκλους, ήταν στη λίστα της Grupo KS.

Το 1995 ο αντιπρόεδρος του έργου, Χοσέ δε λος Ρίος, γεμάτος ενθουσιασμό παρουσίαζε το έργο της KS. Το σχέδιο περιέγραφε ένα χαρούμενο μίγμα φύσης, αρχαιοτήτων, άνεσης και ευημερίας:

"Είναι ένα στιλ μεξικάνικο-αγροτικό, μεξικάνικο-αποικιακό. Ένα έργο σαν κι αυτό ανήκει σε μας, ανήκει στο Μεξικό. Είμαστε σε θέση να εκμεταλλευτούμε, σε κάθε περιοχή, οτιδήποτε είναι μεξικανικό", τόνιζε ο Χοσέ δε λος Ρίος χωρίς ειρωνεία. "Αυτή η συγχώνευση ανθρώπου, φύσης και αρχιτεκτονικού στιλ είναι που δίνει καλύτερη ποιότητα ζωής και μια διακριτική υπενθύμιση ότι είμαστε στο Μεξικό, ότι είμαστε Μεξικάνοι."

Και πρόσθετε: "Σήμερα, οι οικολογικές επενδύσεις είναι πολύ επικερδείς. Για το λόγο αυτό αγαπάμε την οικολογία."

Σε πολλούς Τεποστέκους δεν άρεσε η ιδέα. Ιστορικά δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τη λεγόμενη "πρόοδο". Αγαπούν την κοιλάδα τους, όπου τα γαϊδούρια και τα άλογα είναι ακόμα τα συνήθη μέσα μεταφοράς. Αγαπούν την κοιλάδα τους, όπου οι άνθρωποι τρώνε άγρια μανιτάρια, ψητό κάκτο και τάκος με κολοκυθανθούς, όπως φτιάχνονται εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Μπροστά στο ενδεχόμενο να έχαναν τον αγαπημένο τους τρόπο ζωής, πολλοί Τεποστέκοι πραγματικά δεν θα έδιναν δεκάρα για την αύξηση της φορολογικής βάσης ή για την δημιουργία 13.000 νέων θέσεων εργασίας. "Δεν πιστεύω ότι όλο αυτό αφορά την διατήρηση των παραδόσεων ως αυτοσκοπό", αναφέρει ο πατέρας Φιλιμπέρτο Γκονσάλες, ο παπάς του χωριού. "Είναι ανάγκη να καταλάβουμε μέχρι ποιου σημείου οι παραδόσεις και το περιβάλλον μορφοποιούν και πλάθουν τον άνθρωπο, την ταυτότητά μας."

Ένα επιπρόσθετο πρόβλημα ήταν ότι το Club de Golf ήταν ξένο προς τη δική τους τάξη. Το Τεποστλάν απολαμβάνει την παρουσία μιας ορισμένης τάξης εύπορων διανοούμενων, που ζητά καταφύγιο μακριά από την πόλη του Μεξικού. Για τη μεγάλη πλειοψηφία, όμως, των κατοίκων του Τεποστλάν, την αγροτική και εργατική τάξη, το έργο δεν ήταν κάτι που θα μπορούσαν πραγματικά να το δεχτούν οικονομικά, κοινωνικά και φιλοσοφικά. Με την επιβλητική του είσοδο και το υψηλής τεχνολογίας επιχειρηματικό πάρκο, η ανάπτυξη που αντιπροσώπευε δεν έμοιαζε να τους αφορά.

Επιπλέον οι οικολόγοι της πόλης ήταν σοκαρισμένοι με την ιδέα της συντήρησης ενός γηπέδου γκολφ, εκεί που κάποτε υπήρχε άγρια φύση, το οποίο μάλιστα θα κατανάλωνε 3000 κυβικά μέτρα νερού τη μέρα, πέντε φορές πάνω από την συνήθη κατανάλωση του Τεποστλάν.

Μέχρι την άνοιξη του 1995, είχαν δημιουργηθεί προστριβές στο Μορέλος, και οι ανησυχίες των κατοίκων του Τεποστλάν είχαν επαρκή κάλυψη από τον ανεξάρτητο τύπο στην πόλη του Μεξικού. Το PRI, το κόμμα της χώρας που από παλιά κυριαρχούσε, είχε τον έλεγχο της κρατικής κυβέρνησης και ο κυβερνήτης Χόρχε Καρρίγιο προλείαινε το έδαφος για την KS, ώστε να ξεκινήσει η κατασκευή. Στο Τεποστλάν, όμως, χιλιάδες έπαιρναν μέρος σε πορείες, και ακόμα και ο δήμαρχος της πόλης υποστηρικτής της PRI, Αλεχάντρο Μοράλες, υποσχέθηκε ότι θα πολεμήσει την KS και την κυβέρνηση. Στις 8 Μαρτίου του 1995, περιτριγυρισμένος από χιλιάδες κατοίκους της πόλης, ο Μοράλες υπέγραψε μια επίσημη δήλωση απορρίπτοντας το έργο. Ο Αμπραάμ Λόπες, ένας καμπεσίνο, που αντιπροσώπευε τα κοινόκτητα εδάφη του Τεποστλάν, εναντιώθηκε επίσης στην KS.

Προς το τέλος της άνοιξης o Φρανσίσκο Κλαντ άνοιξε γραφεία στο Τεποστλάν και ξεκίνησε μια καμπάνια ώστε να πουλήσει μερίδια και μετοχές στο Club de Golf αντί 137.000 δολαρίων. Τρομαγμένοι από την αδιαφορία του Κλαντ μπροστά στην αντίθεση της πόλης, μια ομάδα κατοίκων επισκέφτηκε τον δήμαρχο "¶λεξ" Μοράλες τον Αύγουστο. Μερικοί υποψιάζονταν, ότι ετοιμαζόταν μια συμφωνία μεταξύ του Μοράλες και του Κυβερνήτη Καρρίγιο. Οι κάτοικοι έφυγαν με τη διαβεβαίωση ότι ο Μοράλες "δεν ήθελε να προχωρήσουν τα σχέδια για το Club de Golf".

Απροσδόκητα, στις 22 Αυγούστου, ο Μοράλες και μέλη του δημοτικού συμβουλίου παρουσίασαν μία «Μελέτη Σκοπιμότητας» του έργου την οποία η κυβέρνηση της πολιτείας εξέλαβε ως άδεια να προχωρήσουν στην κατασκευή.

Αλλά το πρωί της 24ης Αυγούστου έγινε χαλασμός.

Αρκετές χιλιάδες Τεποστέκοι πιστεύοντας ότι είχαν ανεχτεί αρκετά, σοκαρισμένοι από το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές, όλοι παλιοί φίλοι και γείτονες, τους είχαν προδώσει, εφόρμησαν και κατέλαβαν το δημαρχείο. Κοιμήθηκαν στα γραφεία και φυλούσαν τις σκάλες μέρα και νύχτα.

Και αυτό ήταν μόνο η αρχή.

Μια ανήσυχη ειρήνη κράτησε για μια βδομάδα. Αν και είχαν εκδιωχθεί από το δημαρχείο, ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο παρέμεναν στην πόλη σχεδιάζοντας την επάνοδό τους. Ο Μοράλες κατηγορούσε τους αριστεριστές του κόμματος PRD για "τη διαφωνία". Στην καθημερινή εφημερίδα La Jornada, ο εκδιωγμένος δήμαρχος παραπονιόταν ότι ταραξίες του PRD είχαν καταλάβει το δημαρχείο και όχι οι κάτοικοι της πόλης. Οι αρχές της πόλης είχαν προσβληθεί από το γεγονός ότι είχαν εκτοπιστεί από τον όχλο. Όλοι υπέθεσαν ότι το κράτος σύντομα θα έστελνε την αστυνομία.

"Την 3η Σεπτεμβρίου οι κάτοικοι της πόλης συναντήθηκαν, ως συνήθως. Πραγματοποιούσαν συναντήσεις την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα.", λέει η Νουρία Χιμένες. "Στις οκτώ ή εννιά το πρωί συνειδητοποίησαν ότι κάτι επρόκειτο να συμβεί. Τα ΜΑΤ ήταν στην πόλη, μαζί με ανθρώπους του PRI.".

Συνειδητοποιώντας τι επρόκειτο να συμβεί κάποιος σκαρφάλωσε στην στέγη του δημαρχείου. Καμπάνες χτυπούσαν δαιμονισμένα καλώντας το σώμα των πολιτών του Τεποστλάν. Καθώς άρχισαν να συρρέουν κατά χιλιάδες για να δουν τι συνέβαινε, μαζεύτηκαν αρκετοί αυτόπτες μάρτυρες. Ακόμα και σήμερα πολλοί από τους συμμετέχοντες δεν παραδέχονται ανοιχτά ότι είχαν ενεργό ρόλο στην εξέγερση. Το να μιλήσουν ανοιχτά μπορεί να έχει συνέπειες και ο φόβος για κατοπινά αντίποινα από την αστυνομία κάνει τους κατοίκους να προσέχουν τα λόγια τους.

Λάσαρο Ροδρίγκες: "Γινόταν μια συνάντηση στο σπίτι του Αμπραάμ Λόπες ο οποίος εκπροσωπούσε τους ιδιοκτήτες των κοινόκτητων εδαφών. Αυτή η παρέα συγκεντρώθηκε με σκοπό οι ιδιοκτήτες να εγκρίνουν μια άδεια παράνομης πώλησης των εδαφών. Όταν το συνειδητοποίησαν οι κάτοικοι της πόλης, άρχισαν να μαζεύονται εκεί. Βρήκαν τον κρατικό διευθυντή μεταφορών, την τοπική πρόεδρο του PRI Ντιάνα Ορτέγα, και τον αντιγραμματέα της κυβέρνησης, ο οποίος δεν θα έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Υποτίθεται ότι ήταν μια κοινοτική συνάντηση, όχι της πολιτείας. Φρουρούνταν από γραναδέρος (ΜΑΤ). Οι γραναδέρος απλά ήρθαν και στάθηκαν στο δρόμο για να προβοκάρουν τους πολίτες. Γρήγορα όμως ήρθε κόσμος απ’ όλες τις κατευθύνσεις και τους έδιωξε.»

Χοσέ Λουίς Μεδίνα: "Ο κόσμος υπερτερούσε αριθμητικά των γραναδέρος. Ήταν 200 και ήμασταν χιλιάδες. Τρομοκρατήθηκαν."

Νουρία Χιμένες: "Ο δήμαρχος τσακίστηκε και έφυγε από δω."

Δεν κατάφεραν να ξεφύγουν όλοι όσοι συμμετείχαν στην συνάντηση. Εφτά, οι «προδότες», πιάστηκαν αιχμάλωτοι από το εξαγριωμένο πλήθος. «Χτύπησαν την Ντιάνα (Ορτέγα)» θυμάται με λύπη η Νουρία. «Ήταν φίλη, δεν ήταν κακός άνθρωπος, αλλά όλοι έλεγαν πως μας είχε προδώσει».

Μέχρι να κρυφτεί ο ήλιος πίσω από τους λόφους της κοιλάδας, είχαν κατασκευαστεί οδοφράγματα, είχαν τοποθετηθεί φρουροί για όλο το εικοσιτετράωρο και η αστυνομία, τα MAT και σύσσωμες οι αρχές της πόλης, εκτός από τους επτά που κρατούνταν όμηροι, είχαν φύγει.

Ενόσω ο κόσμος κοιμόταν, αν κοιμόταν, ο στρατός και η αστυνομία περικύκλωσαν γρήγορα την πόλη, μα δεν τολμούσαν να εισβάλουν. Για δύο μέρες, μέχρι να ελευθερωθούν οι φυλακισμένοι, οι κάτοικοι κρύβονταν στα σπίτια τους, τρομοκρατημένοι με τη σκέψη ότι οι γραναδέρος θα έρχονταν ανά πάσα στιγμή. Αλλά δεν ήρθαν.

Οι εξεγερμένοι είχαν ένα όνομα: Επιτροπή Ενότητας του Τεποστλάν (CUT). Αηδιασμένοι από τις μέρες άκαρπου διαλόγου με την πολιτεία, οι καταληψίες του δημαρχείου διέκοψαν τις συνομιλίες και προχώρησαν στην οργάνωση των δικών τους εκλογών για την εκλογή δημάρχου. Δεν υπήρχαν πολιτικά κόμματα και δεν επιτρέπονταν οι προεκλογικές καμπάνιες. Οι υποψήφιοι επιλέχθηκαν από καθεμιά από τις οκτώ γειτονιές του Τεποστλάν. Στις 24 Σεπτεμβρίου διανεμήθηκαν ψηφοδέλτια με φωτογραφίες των υποψηφίων, έτσι ώστε κάθε κάτοικος εγγράμματος ή μη να μπορεί να καταλάβει ποιος κατέβαινε υποψήφιος. Εθνικοί και διεθνείς ανταποκριτές εμφανίστηκαν, μεταξύ άλλων και δύο αστέρες της αριστεράς, ο συγγραφέας Κάρλος Μονσιβάις και η ηθοποιός Οφέλια Μεδίνα Ο Λάσαρο Ροδρίγκες ήταν με διαφορά ο νικητής.

"Όταν με εκλέξανε", λέει ο Λάσαρο, "δεν είχα ποτέ πριν πάρει μέρος σε πολιτικό κόμμα. Δεν ήμουν ούτε καν καταγεγραμμένος ψηφοφόρος. Ήρθα εκπροσωπώντας μια ομάδα οικολόγων." Ο Δήμαρχος, γνωστός και ως "El Chimpi," περιποιόταν τον εαυτό του σαν να ήθελε να γίνει ο επόμενος Εμιλιάνο Ζαπάτα. Τώρα στρίβει το μουστάκι του για τους φωτογράφους, και περπατά καμαρωτά στην πόλη με ένα κόκκινο μαντήλι στο λαιμό κι ένα αχυρένιο καπέλο καμπεσίνο στο κεφάλι.

"Το μόνο που κάναμε ήταν να εφαρμόσουμε το άρθρο 39 του μεξικάνικου συντάγματος," λέει ο Χοσέ Μανουέλ Μεδίνα, ο νέος Γραμματέας της δημοτικής αρχής. Το άρθρο 39 είναι σύντομο. Δηλώνει: «Η εθνική κυριαρχία στην ουσία και στην πηγή της ανήκει στους πολίτες. Πάντα οι άνθρωποι έχουν το αναντίρρητο δικαίωμα ν’ αλλάξουν ή να τροποποιήσουν την κυβέρνησή τους». Ο Μεδίνα λέει, ακτινοβολώντας: «Είναι η πρώτη φορά που ο νόμος εφαρμόστηκε, έστω και με αυτόν τον αυθόρμητο τρόπο».

Η νέα διοίκηση ονομάστηκε «Ελεύθερο, Συνταγματικό και Λαϊκό Δημοτικό Συμβούλιο του Τεποστλάν». Έφηβοι έκαναν βάρδιες ως φρουροί για την υπεράσπιση των οδοφραγμάτων της πόλης και οι γυναίκες οργάνωσαν μια κουζίνα στις σκάλες του δημαρχείου για να ταΐζουν τους εθελοντές. Αυτό το νέο αίσθημα, το να ελέγχουν την ίδια τους την πόλη, ήταν διασκεδαστικό για τους Τεποστέκους. Κάθε σούρουπο ο Λάσαρο έβγαινε στο μπαλκόνι του δημαρχείου και κουνώντας το καπέλο του πάνω από το κεφάλι του, ανακοίνωνε τα νέα της ημέρας, σε μια περήφανη συνάθροιση ηλικιωμένων ανδρών και γυναικών, εφήβων και μικροεμπόρων. "Πήραμε την εξουσία χωρίς όπλα, με τίποτα περισσότερο από καθαρή εξυπνάδα " λέει ο Λάσαρο.

Η τολμηρή, ίσως και τρελή, αποφασιστικότητα των κατοίκων του Τεποστλάν, είχε πιά προβληθεί παγκοσμίως και κέρδισε τις καρδιές των περιβαλλοντιστών και ακτιβιστών παντού. Ο Ραλφ Νάντερ, μαζί με τους Αμερικανούς αντιπροσώπους της Greenpeace, το Sierra Club και οι Φίλοι της Γης, έστειλαν γράμματα στον Δον Α. Χάγιες, πρόεδρο του GTE Data Services, και στον Τζακ Νίκλαους, πιέζοντάς τους να αποσυρθούν από το έργο Club de Golf.

Ο Νίκλαους προφανώς δε θεώρησε το γράμμα ή τα γεγονότα στο Τεποστλάν άξια προσοχής. Σε μια συνέντευξή του στο Golf Digest, ο Τζακ είπε: «Ενημερώθηκα ότι υπήρξε κάποιος ξεσηκωμός, αλλά δεν το ήξερα. Απλά δεν θέλω να ανακατεύομαι».

Προς τα τέλη του Σεπτέμβρη, η Επιτροπή κατέθεσε μήνυση εναντίον της KS και του κυβερνήτη Καρρίγιο για την συμμετοχή τους στην «παράνομη αγορά» των κοινόκτητων εδαφών, ενόσω συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με την πολιτεία του Μορέλος.

Τα δύο κρίσιμα σημεία των διαπραγματεύσεων ήταν η απαίτηση της Επιτροπής για οριστική ακύρωση του έργου Club de Golf, και η απαίτηση του κράτους για νέες, ανοιχτές εκλογές στις οποίες θα μπορούσε να πάρει μέρος το PRI. Ο Φρανσίσκο Κλαντ έφτασε στο σημείο να προτείνει να γίνει δημοψήφισμα για το έργο. Η Επιτροπή κράτησε πεισματική στάση: δεν θα πραγματοποιούνταν νέες εκλογές. Οι νέες εκλογές θα ισοδυναμούσαν με παραδοχή μη εγκυρότητας των δικών τους εκλογών. Οι τοίχοι των εστιατορίων και των σπιτιών γέμισαν με συνθήματα «Όχι στις εκλογές».

Αν και είχαν εκδοθεί εκατοντάδες εντάλματα σύλληψης για τους επαναστάτες του Τεποστλάν, δεν κατάφεραν να συλλάβουν κανέναν, όσο οι παραβάτες βρίσκονταν ασφαλείς στην πόλη, πίσω από τα πρόχειρα οδοφράγματα. Η αστυνομία παρέμενε, με ένα σουρεαλιστικό τρόπο, σε επιφυλακή στα γραφεία της, εν μέρει λόγω της σημασίας που έδιναν στα γεγονότα ο τύπος και οι, εντός των συνόρων, διανοούμενοι.

Δεν υπήρχε ξεκάθαρος λόγος, γιατί ο στρατός δεν εισέβαλλε απλά για να σφάξει τους απίστους. Ένα αόρατο φράγμα φαινόταν να αποκρούει τις δυνάμεις βίας. Αυτό εξηγήθηκε πολύ φυσικά ως μέρος του αινίγματος του Τεποστλάν, το μυστήριο που προσέλκυε τους new agers. Ήταν η τελευταία παραβολή της Ιερής Κοιλάδας.

Τα πνεύματα ανυψώθηκαν. «Χτίζουμε την δική μας δημοκρατία εδώ» λέει η κάτοικος Λετίσια Μοκτεσούμα. Ο Λάσαρο και η Επιτροπή είχαν οργανώσει την πόλη και ένα μικρό έσοδο επέτρεψε στους εθελοντές να βάψουν και να καλλωπίσουν την πλατεία. Το κεφάλαιο συλλέχθηκε από το εισιτήριο στα δημόσια λουτρά, την ενοικίαση θέσεων στην αγορά και από μικρές δωρεές των επισκεπτών. Είναι ενδιαφέρον ότι η εγκληματικότητα είχε μειωθεί πάρα πολύ, τώρα που έλειπε η αστυνομία. Αγρότες και γιαγιάδες εκφράζονταν ανοιχτά στις συνελεύσεις της πόλης για πρώτη φορά και η αίσθηση ότι ελέγχουν οι ίδιοι τη μοίρα τους αυξήθηκε. Οι καμπεσίνος ήταν βέβαιοι, ότι ο Κλαντ και το Club de Golf του σύντομα θα παραδίνονταν.

«Τον Νοέμβριο τα πράγματα κατά κάποιο τρόπο επέστρεψαν στα συνήθη» λέει η Νουρία. «Η γιορτή των Muertos [Μέρα των Νεκρών] είναι πολύ σημαντική εδώ. Είναι μια πολύ οικεία αργία. Επικοινωνούμε με τους νεκρούς μας, και προσπαθούμε να περάσουμε εκείνες τις μέρες ειρηνικά».

Η ειρηνική ατμόσφαιρα του Νοέμβρη θα έδινε όμως την θέση της στον αιματηρό Δεκέμβρη. Πριν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ένας άντρας, ο αδερφός του ¶λεξ Μοράλες, θα σκοτωνόταν. Δύο οδηγοί ταξί θα έμπαιναν στην φυλακή και στις 18 Ιανουαρίου ένας πολύ αγαπητός δάσκαλος θα συλλαμβανόταν έξω από την πόλη. Αν και εκατοντάδες αυτόπτες μάρτυρες θα μπορούσαν να είχαν καταθέσει για την αθωότητα τους και να δώσουν άλλοθι, οι συλληφθέντες θα κατηγορούνταν για φόνο

Σύντομα η φυλάκιση των τριών θα παρουσιαζόταν ως η καλύτερη και πιο λαμπρή κίνηση του κράτους. Για πολλούς ήταν ξεκάθαρο ότι οι ταξιτζήδες και ο δάσκαλος ήταν αβοήθητοι όμηροι, που θα κρατούνταν από το κράτος μέχρι την παράδοση του Τεποστλάν.

Η κυβέρνηση του Μορέλος, εξαγριωμένη από την ιδιότροπη παιδιάστικη συμπεριφορά των κατοίκων, είχε αρχίσει να συμπεριφέρεται σκληρά.

Φθινόπωρο 1995

Οι μέρες των νεκρών στις αρχές του Νοεμβρίου ήταν ήρεμες. Οι καμπεσίνος μάζεψαν τη σοδειά και πούλησαν τον πορτοκαλί κατιφέ, που είχαν φυτέψει το καλοκαίρι. Όπως πάντα στήθηκαν Βωμοί για να τιμηθούν οι νεκροί και τα μνήματα καθαρίστηκαν και βάφτηκαν. «Ακόμα και οι νέοι που εγκαταλείπουν το Τεποστλάν έρχονται πίσω για τη γιορτή των νεκρών», λέει η κάτοικος Νουρία Χιμένες.

Δεν υπήρχε αστυνομία και κρατικές αρχές στην πόλη και αυτό φαινόταν να μην έχει ιδιαίτερη σημασία. Η εγκληματικότητα ήταν πολύ χαμηλή. Οι γάμοι και κηδείες καταγράφονταν με το χέρι σε ένα μικρό βιβλίο στο δημαρχείο, όπου δεν υπήρχε ληξίαρχος. «Προσπαθήσαμε να περάσουμε αυτές τις μέρες ειρηνικά», λέει η Νουρία.

Αλλά μέχρι το Δεκέμβρη οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των κατοίκων σχετικά με το Club de Golf και τις εκλογές της Επιτροπής είχαν μετατραπεί σε πραγματικό χάσμα. Οι συνεργάτες και η οικογένεια του ¶λεξ Μοράλες, του εκδιωγμένου δημάρχου, σιγόβραζαν στο ζουμί τους, ανυπομονώντας να πάρουν πίσω το δημαρχείο.

Οι συγγενείς του ¶λεξ Μοράλες, η οικογένεια Μπαραγκάν, σκέφτηκαν ότι ίσως ήταν δυνατό να καταλάβουν το δημαρχείο με αιφνιδιασμό. Η Ρόσιο Ορτίς, η νέα αντιπρόσωπος του κόμματος PRI, είχε ανεχτεί αρκετά την αριστοφανική κατάσταση της υπόθεσης, με εκδιωγμένους το δήμαρχο και τις κρατικές αρχές από μια ομάδα ηλικιωμένων γυναικών και περιβαλλοντιστών που πετούσαν ξύλα και πέτρες και με την κυβέρνηση να παρακολουθεί άπραγη.

Στις 2 Δεκεμβρίου η οικογένεια Μπαραγκάν ήταν εξαγριωμένη: η επιχείρησή τους είχε αποτύχει και είχαν δεχτεί απειλές για τη ζωή τους. Η αντιπαράθεση είχε αρχίσει να υποκινείται από νωρίς το πρωί. Η Ρόσιο Ορτίς έφτασε γύρω στις 7 στον πάγκο της στην αγορά, όπου συναντήθηκε με αρκετούς Μπαραγκάν. Σύμφωνα με μάρτυρες, συζητούσαν απογοητευμένοι κουρδίζοντας ο ένας τον άλλο μέχρι να εκραγούν από θυμό. ¶λλοι παρατηρητές κατηγορούν τους «υπερασπιστές» της πόλης ότι οδήγησαν την κατάσταση στα άκρα. «Μια κλίκα της Επιτροπής, οι φανατικοί, απείλησε τη Ρόσιο», λέει η Νουρία Χιμένες. «(Εκείνο το πρωί) ενοχλούσαν και την οικογένεια του ¶λεξ, που είχε ένα πάγκο με κρέατα. Τελικά η Ρόσιο έβγαλε ένα πιστόλι και οι τύποι στην κρεαταγορά έβγαλαν ένα πολυβόλο uzi». Η Ορτίς πυροβόλησε προς τον κόσμο, τα κτίρια και τον ουρανό. Μια σφαίρα πέτυχε το ρολόι της πόλης και το σταμάτησε.

«Ήταν περίπου 7 και 20. ¶κουσα τις καμπάνες, άκουσα τη φασαρία, όλοι ακούσαμε τους πυροβολισμούς και έτρεξα έξω να δω τι συμβαίνει.» είπε ο Ραούλ (δεν είναι το πραγματικό του όνομα), ένας 25χρονος έμπορος, μάρτυρας των πυροβολισμών, που δέχτηκε να μιλήσει μόνο υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας. «Οι τύποι πυροβολούσαν τους περαστικούς. Τότε ξεκίνησε η καταδίωξη: οι κάτοικοι της πόλης ενάντια σε «αυτούς». Αλλά αυτοί είχαν όπλα μεγάλου διαμετρήματος, πολυβόλα.»

Η Ρόσιο Ορτίς συνελήφθη από τους φρουρούς του δημαρχείου, που ήταν όλοι ένοπλα μέλη της Επιτροπής, για οπλοκατοχή και «επειδή πυροβολούσε τους ανθρώπους μπροστά από τον πάγκο της», σύμφωνα με τον Ραούλ.

«Τότε ξεκίνησε η καταδίωξη των τριών άλλων Μπαραγκάν. Στην αρχή τους ακολουθήσαμε τρέχοντας από την πλατεία στο λόφο. Έτρεχαν μακριά, πυροβολώντας τον κόσμο. Οι τρεις διέφευγαν, όταν ο αδερφός τους, ο Πέδρο Μπαραγκάν, ενώθηκε μαζί τους. Θα σταματούσαν απλά στο δρόμο και θα άνοιγαν πυρ. Σε μια φάση, περίμεναν, ακίνητοι σε μια γωνία. Ο Πέδρο Μπαραγκάν ήταν τελευταίος, έτσι που θα μπορούσε να πυροβολεί από πίσω τους. Ο αδερφός του - νομίζω ότι ήταν ο Φέλιξ - γύρισε νευρικά. Ήταν σε ένταση, επειδή ο κόσμος τον περικύκλωνε από παντού. ¶ρχισε να πυροβολεί και χτύπησε τον αδερφό του στην πλάτη. Τον είδα που έπεφτε».

Οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο Πέδρο Μπαραγκάν πέθανε μετά από οκτώ μέρες στο νοσοκομείο. Αν και μέλη του προσωπικού του νοσοκομείου υποστηρίζουν ότι δεν επανέκτησε ποτέ τις αισθήσεις του, ένα έγγραφο παρουσιάστηκε από την αστυνομία, υπογεγραμμένο από τον Πέδρο Μπαραγκάν, που κατονόμαζε τον δολοφόνο του. Η Ρόσιο Ορτίς υπέγραψε επίσης μια κατάθεση κατονομάζοντας τέσσερις άνδρες ως δολοφόνους. Ο ένας, ο Μαουρίσιο Φράνκο Σάντσες, αργότερα αφέθηκε ελεύθερος. Οι άλλοι τρεις, ο Γκεράρντο Ντεμέσα, ο Φορτίνο Μεντόσα και ο Χοσέ Καρρίγιο, είναι ακόμα στη φυλακή.

Η άσπρη φυλακή με τους ψηλούς τοίχους στο Κουερναβάκα μοιάζει με μαυριτανικό φρούριο από παλιά ταινία. Γυναίκες και παιδιά μπαινοβγαίνουν συνέχεια, με μοναδική ένδειξη της απελπισίας τους τα υγρά τους μάτια.

Ο Γκεράρντο Ντεμέσα περπατάει ανάμεσα σε μια θάλασσα από δάχτυλα φυλακισμένων, που ζητούν ελεημοσύνη και παίζουν με μικρές χειροτεχνίες για πούλημα. Υπάρχουν παντού τριγύρω γυναίκες που κουβεντιάζουν και ταΐζουν τους άντρες τους. Ηλικιωμένες γυναίκες πουλούν μεζέδες και μερικοί παίζουν μπάλα. «Δεν είναι η χειρότερη φυλακή στο Μεξικό, όχι σαν αυτές που έχω δει στο Γκερρέρο», σχολιάζει ο Γκεράρντο.

Αργότερα έμαθα ότι ο Ντεμέσα αναφερόταν στην φυλακή στην οποία πέθανε ο αδερφός του. Ο Ααρών Ντεμέσα ήταν μπλεγμένος σε ένα ευρέως γνωστό, αλλά καταδικασμένο, επαναστατικό κίνημα στα τέλη του 1960, με επικεφαλής το δάσκαλο Λούσιο Καμπάνιας στην πολιτεία του Γκερρέρο. «Ο Ααρών φυλακίστηκε στο Τσιλπανσίνγκο,» λέει η Νουρία. «Τον σκότωσαν στη φυλακή. Ίσως γι’ αυτό να είναι τόσο φοβισμένος τώρα ο Γκεράρντο. Φοβάται ότι θα συμβεί και σ’ αυτόν ό,τι συνέβη στον Ααρών».

Ο Γκεράρντο Ντεμέσα πάντα μιλούσε ανοιχτά για κοινωνικά θέματα όταν δίδασκε στο σχολείο στο Τεποστλάν. Αργότερα πήγε να εργαστεί για την ένωση δασκάλων στο Κουερναβάκα. Η αδερφή του λέει: «Ο Γκεράρντο είναι αγαπητός εδώ. Πάντα όρθωνε το ανάστημά του για ό,τι πίστευε ότι ήταν σωστό».

Μια συνέντευξη στη φυλακή υπακούει σε ένα είδος κώδικα. Οι φυλακισμένοι θέλουν να βγουν έξω, έτσι αρνούνται οποιαδήποτε σημαντική ανάμιξη με την οργάνωση της Επιτροπής. Όμως, αναφορές στην εφημερίδα La Jornada, στην Πόλη του Μεξικού, συνδέουν τον Φορτίνο Μεντόσα με το προαναφερθέν κίνημα, ενώ ο Χοσέ Καρρίγιο περιγράφει ανοιχτά τον εαυτό του ως έναν αφοσιωμένο υπερασπιστή των δικαιωμάτων των καμπεσίνος. Η εφημερίδα περιγράφει τον Ντεμέσα ως έναν από τους ιδρυτές της Επιτροπής.

Ο Φορτίνο μιλάει πρώτος. «Την ημέρα του φόνου ήμουν στο Αουαντεπέκ και το απόγευμα επέστρεψα. Αρχικά συνέλαβαν πέντε από μας. Ήμουν στο κτίριο διοδίων στο Οακάλκο, όταν τους ζήτησα να μου δείξουν το ένταλμα σύλληψης. Οι αστυνομικοί με χτύπησαν. Μου είπαν ότι είχα πατήσει με το αυτοκίνητο ένα παιδί. Αρκετές ώρες αργότερα με άφησαν να φύγω ζητώντας μου συγγνώμη. Αργότερα όμως με πήγαν στο Κουάουτλα με την κατηγορία του φόνου».

Ο Φορτίνο προσθέτει, «Περάσαμε δύσκολες μέρες εδώ. Μας κακομεταχειρίζονται και θεωρούμε τους εαυτούς μας πολιτικούς κρατούμενους».

«Είμαι ένας καμπεσίνο και οδηγός ταξί. Με συλλάβανε στις 3 Ιανουαρίου», λέει ο Χοσέ Καρρίγιο. «Δεν υπήρχε ένταλμα σύλληψης. Με χτύπησαν [όταν μ’ έπιασαν] και με χτύπησαν ξανά στο αστυνομικό τμήμα. Μας είπαν ότι ήμασταν της Επιτροπής και γι’ αυτό μας συλλάβανε. Ήθελαν να τους πω ότι συμφωνώ με το Club de Golf. Εγώ όμως είμαι από το Τεποστλάν και προστατεύω τα μέρη μου», λέει υψώνοντας τη φωνή του.

«Ώρες αργότερα μας έφεραν εδώ. Την ώρα του φόνου εγώ δούλευα με το ταξί μου. Όλοι είχαμε μάρτυρες για το πού ήμασταν. Κανένας από μας δεν ήταν κοντά στον τόπο του φόνου».

Ο Γκεράρντο τελικά μιλά. Λέει, και οι υπόλοιποι το επιβεβαιώνουν, ότι ήταν σπίτι του «χτίζοντας έναν πλίνθινο τοίχο» όταν ακούστηκαν οι πυροβολισμοί. «Πάνω από χίλιοι άνθρωποι είδαν [το φόνο]». Ο Γκεράρντο τρέμει. Κρατάει το ένα χέρι του με το άλλο για να το σταματήσει.

Και οι τρεις τους υποστηρίζουν ότι επιλέχθηκαν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι «μόνο και μόνο επειδή είχαμε μιλήσει ανοιχτά εναντίον του Club de Golf,» λέει ο Χοσέ. «Ήταν ευκολότερο ν’ αρπάξουν εμάς τους ταξιτζήδες, έξω από την πόλη,» λέει ο Φορτίνο. «Έτσι ώστε κανένας να μην μπορέσει να το δει». Αρκετοί συνάδερφοι του Γκεράρντο είδαν την αστυνομία να εισβάλλει στα γραφεία της Ένωσης Δασκάλων και να τον σέρνουν έξω στις 19 Ιανουαρίου. «Με άρπαξαν στο Κουερναβάκα στις 10 π.μ.». Τον χτύπησαν και τον έσυραν έξω. «Από την σκοπιά που το βλέπουμε εμείς, δεν είμαστε πολιτικοί κρατούμενοι, αλλά πολιτικοί όμηροι. Έχουμε ιδανικά. Αλλά μας φυλάκισαν, για να υποχρεώσουν τον κόσμο του Τεποστλάν να ηρεμήσει.»

Αργότερα ο Ραούλ εξηγεί τους ακριβείς όρους διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης: «Μέχρι τώρα, αυτό που η κυβέρνηση προτείνει, είναι να υπάρχει ένα ιδανικό πρόσωπο με τη δική της οπτική γωνία, στην εξουσία στο Τεποστλάν. Σκέφτομαι ότι θα είναι δύσκολο, γιατί οι κάτοικοι του Τεποστλάν δεν θα το δεχτούν ποτέ αυτό. Μέχρι τότε η κυβέρνηση δεν πρόκειται να αφήσει ελεύθερους τους κρατούμενους.»

Ο Κάρλος Μπασούρτο, ένας βετεράνος δημοσιογράφος που ζει στο Τεποστλάν, συμφωνεί. «Δε θα τους αφήσουν, μέχρι το κράτος να πάρει αυτό που θέλει. Μέχρι να φύγει η Επιτροπή από την πόλη».

Όταν οι πολίτες κατέλαβαν το Τεποστλάν, ο υπεύθυνος για την προώθηση του Club de Golf, Φρανσίσκο Κλαντ, μετέφερε τα γραφεία της Grupo KS από το Τεποστλάν σε ασφαλέστερες συνοικίες στο κοντινό Κουερναβάκα, όπου τώρα διαμένουν πολλοί από τους εξόριστους ηγέτες της PRI.

Στην Ουάσιγκτον ο Πρόεδρος της Υπηρεσίας Πληροφοριών της GTE, Δον Α. Χάγιες, είχε ήδη ανακοινώσει την επένδυση της εταιρίας, ύψους 27,1 εκατομμυρίων δολαρίων, ώστε να στεγάσει το μεξικάνικο αρχηγείο της GTE στο Club de Golf και προσέθετε «Είμαστε περήφανοι που αποτελούμε τμήμα του μέλλοντος του Μεξικού.» Η GTE και τα μέλη της είχαν εξελιχθεί σε σημαντικούς παράγοντες της πρώην NAFTA, έχοντας συνεταιριστεί με μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες του Μεξικού, ώστε να αποκτήσουν αναγνώριση στην ολοταχώς αναπτυσσόμενη αγορά της χώρας. Ο Χάγιες κατέληξε πως το έργο KS/GTE θα ήταν το πρώτο «Ευφυές Εταιρικό Πάρκο για επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας», το οποίο θα επικοινωνούσε μέσω οπτικών ινών και δορυφόρου και θα αποτελούσε ένα διεθνές μοντέλο «ολοκληρωμένης αστικής σύλληψης βασισμένης στην αρμονία και τον σεβασμό στη φύση».

Παρόλα αυτά το χειμώνα του 1996 περιβαλλοντικές μελέτες είχαν καθυστερήσει την πρόοδο του έργου, και οι άδειες κατασκευής είχαν ανακληθεί για μέρος της ιδιοκτησίας του Κλαντ, βάσει των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του ίδιου του μεξικανικού κράτους. «Είναι άδικο που αυτά τα πράγματα εξακολουθούν να συμβαίνουν στο Μεξικό», παραπονέθηκε ο Κλαντ. Το τηλεοπτικό δίκτυο Azteca, ο ιδιοκτήτης του οποίου ήταν επενδυτής στο Club de Golf, αποκαλούσε τους αντιτιθέμενους στο έργο μια ομάδα «ταραχοποιών και μεθυσμένων», ενώ παράλληλα ο Κλαντ εξηγούσε ότι η Επιτροπή υποστηριζόταν από «θορυβώδεις και επιθετικές γυναίκες που έδιναν χρήματα για ναρκωτικά σε χίπηδες».

Στο μεταξύ ο τύπος αποκάλυπτε τα σχέδια της μεξικανικής κυβέρνησης για μαζική ανάπτυξη υψηλής τεχνολογίας, με το έργο του Κλαντ, το Club de Golf, να αποτελεί το «δόλωμα». «Το σχέδιο είναι να μετατραπεί η ζώνη αυτή, σε προάστιο της πόλης του Μεξικού», είπε ο Χάιμε Αλατόρρε, επικεφαλής του Μεξικανικού Επενδυτικού Συμβουλίου (CMI). Σκιαγραφώντας τις λεπτομέρειες της σχεδιαζόμενης ζώνης υψηλής τεχνολογίας που θα εκτεινόταν από την κοιλάδα Κουερναβάκα μέχρι την κοιλάδα του Τεποστλάν, ο Αλατόρρε εξήγησε ότι το Club de Golf ήταν «ένας σημαντικός πόλος έλξης για ξένες επιχειρήσεις.» Επιπρόσθετα, στο περιοδικό Proceso, τεύχος Σεπτεμβρίου 1995, περιγράφονται τα σχέδια του κράτους και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να περιβάλουν κυριολεκτικά την πόλη του Μεξικού με μια ζώνη από υπερεθνικά υψηλής τεχνολογίας εταιρικά πάρκα, τα οποία θα διασχίζουν τις πολιτείες Μορέλος, Πουέμπλα, Κερέταρο, Ιντάλγκο και Τλασκάλα.

Πολλά από τα εδάφη που απαιτούνται για την ανάπτυξη είναι "ejidos", ιδιοκτησία για γενιές ολόκληρες των αγροτικών οικογενειών. Όταν ο πρώην Πρόεδρος Κάρλος Σαλίνας τροποποίησε το ¶ρθρο 27 του Μεξικανικού Συντάγματος, επιτρέποντας να πωλούνται σε ξένους τα ejidos, κατάφερε με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα να αντιστρέψει τη σημαντικότερη κατάκτηση της Μεξικανικής Επανάστασης: τον αναδασμό. Η απώλεια των ejidos οδήγησε σε ένα αγοραστικό όργιο των μεξικανικών εδαφών από ξένες εταιρείες και άνοιξε το δρόμο για τη «ζώνη υψηλής τεχνολογίας».

Μοιάζει ειρωνικό το ότι η πολιτεία του Εμιλιάνο Ζαπάτα, το Μορέλος, θα αποτελούσε τον πρώτο σταθμό υποδοχής των ξένων επενδυτών.

Η 10η Απριλίου 1996, ήταν η 77η επέτειος από τον θάνατο του Εμιλιάνο Ζαπάτα. Ο Μεξικάνος πρόεδρος Ερνέστο Σεντίγιο και ο κυβερνήτης του Μορέλος, Χόρχε Καρρίγιο, ήθελαν να τιμήσουν τη μέρα αυτή με την παρουσία τους στο Τλαλτισαπάν του Μορέλος.

Το πρωί της Τετάρτης 10 Απριλίου, περίπου 800 Τεποστέκοι και οι υποστηρικτές τους γιόρταζαν και αυτοί την επέτειο του θανάτου του καμπεσίνο ήρωα. Αυτή τη χρονιά, η κληρονομιά του Ζαπάτα είχε ένα βαθύτερο νόημα. Ύστερα από εξουθενωτικούς μήνες αγώνα ενάντια στην KS και την κυβέρνηση, κουρασμένοι από την απουσία προόδου και αποκαρδιωμένοι από τη συνεχιζόμενη κράτηση των «φυλακισμένων μας», οι Τεποστέκοι είχαν ανάγκη από εμψύχωση. Ο δήμαρχος Λάσαρο Ροδρίγκες και οι υποστηρικτές του ζήτησαν από τον κόσμο να θυμηθεί ότι αυτό που τους οδήγησε σ’ αυτήν την πορεία, ήταν η συνέχεια της ιστορίας της πολιτείας τους και εξαιτίας αυτής της συνέχειας δεν ήταν ποτέ μόνοι τους.

Η πομπή, που περιλάμβανε πολλές γυναίκες, ηλικιωμένους και παιδιά, ταξίδεψε με αυτοκίνητα και λεωφορεία κατά μήκος μιας διαδρομής, που θα διέσχιζε τις πιο σημαντικές περιοχές στη ζωή του Ζαπάτα: Το Ανενεκουίλκο, όπου γεννήθηκε, το Κουάτλα, όπου πολέμησε, και το Τσιναμέκα, όπου πέθανε, σε μια ενέδρα. Η πομπή θα κατέληγε στο Τλαλτισαπάν, όπου, πρόσωπο με πρόσωπο, θα παρέδιδαν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ένα γράμμα.

Τα παιδιά ντύθηκαν σαν Αδελίτας (γυναίκες υποστηρικτές των επαναστατών) και Ζαπατίστας, και κρατούσαν τουφέκια από κοντραπλακέ και χαρτονένιες ματσέτες. Μερικά έβαλαν ψεύτικα μουστάκια σαν του Ζαπάτα. Οι προσκυνητές άφηναν λουλούδια σε κάθε πόλη που συναντούσαν στο δρόμο τους. Μπήκαν στο Κουάτλα, κατέθεσαν στεφάνι στο άγαλμα του Ζαπάτα και κατευθύνθηκαν προς τη Βίλλα δε Αγιάλα. Οι ταξιδιώτες είχαν φτάσει σε ένα απομονωμένο δρόμο ακριβώς έξω από το Τλαλτισαπάν, όταν αρκετές εκατοντάδες οπλισμένοι αστυνομικοί και γραναδέρος τους σταμάτησαν και τους περικύκλωσαν. «Ακριβώς όπως και ο Ζαπάτα, πέσαμε σε ενέδρα», λέει ο Λάσαρο.

Οι αστυνομικοί φώναξαν ότι έχουν εντολή να αποτρέψουν τους ταξιδιώτες να εισέλθουν στο Τλαλτισαπάν. Ενώ τα παιδιά έκλαιγαν, οι ενήλικες φώναζαν στους αστυνομικούς. Ο αρχηγός της αστυνομίας, Χουάν Μανουέλ Αρίνιο, απαίτησε «Ο δήμαρχός σας (Λάσαρο Ροδρίγκες) και οι υπόλοιποι Τεποστέκοι πρέπει να παραδοθούν». «Δεν έχετε δικαίωμα να μας εμποδίσετε, γέρο μ…α!», φώναξε μια γυναίκα. Οι διαδηλωτές προχώρησαν προς τους αστυνομικούς φωνάζοντας: «Viva Zapata! Viva Tepoztlan!», ώσπου οι φωνές μετατράπηκαν σε βροντερό τραγούδι.

Τότε η αστυνομία στράφηκε εναντίον των διαδηλωτών. «Έδειραν τους πιο ηλικιωμένους», είπε η δασκάλα Λετίσια Μοκτεσούμα αργότερα. Ακούστηκαν πυροβολισμοί. Ο Μάρκος Ολμέδο, 65, με το ψευδώνυμο "El Chipi", κατέρρευσε στο έδαφος. «Τρέξτε! Σκότωσαν τον El Chipi!», φώναξε μια γυναίκα, ενώ συνέχιζαν ν’ ακούγονται πυροβολισμοί. Στην πραγματικότητα, ο Μάρκος είχε πυροβοληθεί, αλλά δεν είχε πεθάνει. «Ήμουν δίπλα στον Μάρκος, τρέχαμε και τον είδα να πέφτει όταν άρχισαν να πέφτουν οι σφαίρες» λέει ο Ρεφούχιο Μαρκίνα. «Οι γραναδέρος τον χτυπούσαν ακόμα όταν έπεσε». «Στρατιώτες τον απομάκρυναν από την κοινή θέα. Τρεις ακόμα πυροβολισμοί ακούστηκαν. «Αφήστε τον ήσυχο!», ικέτευσε ένας άντρας.

Οι διαδηλωτές του Ζαπάτα αναχαιτίστηκαν σε τέσσερις ώρες. Στρίμωξαν τα παιδιά σε μια κλούβα, ενώ οι τραυματίες αφέθηκαν να υποφέρουν μέχρις ότου ο Πρόεδρος Σεντίγιο εγκατέλειψε ασφαλής την περιοχή. Περίπου 40 Τεποστέκοι συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν μακριά, κατηγορούμενοι για την καταστροφή τεσσάρων περιπολικών και παράνομη οπλοκατοχή. Μια ανακοίνωση εκδόθηκε από τον κυβερνητικό αξιωματούχο του Μορέλος, που δήλωσε: «Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η αστυνομία δεν είχε όπλα». Επίσημα ανακοινώθηκε ότι ο Μάρκος Ολμέδο πέθανε από «μια σφαίρα στο κεφάλι, φέρει σημάδια που δείχνουν ότι σύρθηκε και αφέθηκε για πολλές ώρες στον ήλιο». Οι περισσότεροι υποστηρικτές της Επιτροπής ήταν στη φυλακή και, σύμφωνα με την συνήθη τακτική στην πολιτεία του Μορέλος, κανένας δεν είχε δικαίωμα να ξέρει τι πραγματικά είχε συμβεί.

Το ζήτημα πιθανά να είχε διευθετηθεί με το συνήθη τρόπο: οι φυλακισμένοι μπορεί να είχαν βασανιστεί, ίσως να είχαν ομολογήσει διάφορα εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένου του φόνου του Μάρκος Ολμέδο. Το πρόβλημα στο Τεποστλάν θα είχε σύντομα λυθεί, το έργο Club de Golf θα μπορούσε να προχωρήσει και το PRI θα μπορούσε να επιστρέψει και να πάρει τον έλεγχο. Όλα θα μπορούσαν να συμβούν αν δεν υπήρχε μια σημαντική λεπτομέρεια: Δύο ξένοι δημοσιογράφοι και ένα μέλος της Επιτροπής είχαν βιντεοσκοπήσει και φωτογραφήσει την ενέδρα.

Δεν μπορούσε πλέον να αμφισβητηθεί: Η αστυνομία όχι μόνο είχε όπλα, αλλά τα χρησιμοποίησε κιόλας εναντίον ενός άοπλου πλήθους. Ένα ιδιαίτερα ανατριχιαστικό στιγμιότυπο στην βιντοκασέτα της Επιτροπής έδειχνε τον αρχηγό της αστυνομίας, Χουάν Μανουέλ Αρίνιο, να στρέφει το όπλο του προς το πλήθος. Βλέποντας ότι βιντεοσκοπούνταν, ο Αρίνιο έστρεψε το όπλο του στον εικονολήπτη. Και, αφού το ξανασκέφτηκε, έκρυψε το όπλο στη ζώνη του και εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος των αστυνομικών.

Η τεχνολογία, με την οποία η κυβέρνηση του Μορέλος φλέρταρε ανυπόμονα την οδήγησε στην πτώση της. Με την ταχύτητα μιας δορυφορικής δέσμης, η κατάσταση κλιμακώθηκε. Λίγες ώρες μετά τη από την δήλωση του Μεχία, τα μεξικανικά μέσα ενημέρωσης είχαν δει τις βιντεοκασέτες. Η τηλεόραση και οι εφημερίδες περιέγραφαν το περιεχόμενο ξανά και ξανά. Η Διεθνής Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είδε το οπτικό υλικό. Το κράτος υποχρεώθηκε ν’ απελευθερώσει του 34 Τεποστέκοι, που ακόμα ήταν υπό κράτηση. Την Παρασκευή, 12 Απριλίου, ο Αρίνιο συνελήφθη μαζί με 54 ακόμα αστυνομικούς.

Εκείνο το απόγευμα το τηλεοπτικό δίκτυο Azteca έβγαλε στον αέρα μια αποκλειστική συνέντευξη, την οποία είδε όλο το Μεξικό.

Ο Φρανσίσκο Κλαντ ανακοίνωσε ότι, εξαιτίας «των έντονων ταραχών και των βίαιων επεισοδίων της τελευταίας Τετάρτης», το έργο Club de Golf «ακυρώνεται οριστικά».

«Τώρα που η εταιρία έκανε πίσω, το μόνο που θέλουμε είναι να επιστρέψουμε στις οικογένειές μας», λέει ο Χοσέ Καρρίγιο. «Δεν θέλουμε να συνεχίσουμε να μαχόμαστε. Το πρόβλημα λύθηκε».

Η δίκη των Ντεμέσα, Μεντόσα και Καρρίγιο έληξε στα μέσα Ιουλίου και η ετυμηγορία προγραμματίστηκε για τα μέσα Αυγούστου. Τον Αύγουστο η ανακοίνωση της ετυμηγορίας αναβλήθηκε. «Δεν θα τους βγάλουν», λέει ο Ραούλ ο έμπορος. «Μόνο, ίσως, εάν υπάρξει πίεση από διεθνείς ομάδες».

Περνώντας ανάμεσα από κελιά, σ’ έναν τσιμεντένιο διάδρομο, ο Γκεράρντο Ντεμέσα κοιτάζει με κουρασμένα, ευγενικά μάτια. Του λέω ότι μοιάζει με τον Σέζαρ Τσάβες. Στην αρχή δεν ξέρει ποιόν εννοώ. Του εξηγώ ότι ήταν ηγέτης της Ένωσης των Καμπεσίνος στη Καλιφόρνια. Το πρόσωπό του φωτίστηκε. «Α, ναι, μαχόταν κι αυτός για την κοινωνική δικαιοσύνη», λέει ο Γκεράρντο.

Το «κι αυτός» αντηχούσε για ώρες. Είναι μια ένδειξη. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Γκεράρντο αποφεύγει την κατάρρευση στην φυλακή: είναι μια μικρή ανακούφιση να αντιμετωπίζει τον εαυτό του σαν μάρτυρα. Ένας όμηρος που κρατείται λόγω ενός μεγαλύτερου ιδεώδους. Ίσως αυτός να είναι ο μόνος τρόπος για να επιζήσει εφτά μήνες στη φυλακή και με την προοπτική πολλών ακόμα.

«Για αυτό μιλώ με παραβολές. Πολλοί προφήτες και δίκαιοι είχαν την επιθυμία να δουν αυτά που βλέπετε εσείς, αλλά δεν τα είδαν και να ακούσουν αυτά που ακούτε εσείς, αλλά δεν τα άκουσαν»

Η Παραβολή του Σπορέα, Κατά Ματθαίον 13,17.

 Όπως ο θάνατος, όπως η γέννηση, η πορεία προς τη δημοκρατία πονάει. Συγκαλείται μια σύσκεψη, για να ορίσουν την μέρα της εκλογής αντιπροσώπων των γειτονιών στο Δημοτικό Συμβούλιο. Όπως συνήθως, ο κόσμος καλείται με βεγγαλικά και καμπάνες. Οι γηραιότεροι χρειάζονται κάποια ώρα για να περπατήσουν από τα απομακρυσμένα χωράφια και τις γειτονιές μέχρι την αίθουσα συνελεύσεων. Αγρότες με ψάθινα καπέλα, ιδρωμένοι από μια μέρα πίσω από το αλέτρι, κάθονται πίσω μέχρι να προσκληθούν να καθίσουν στις κενές θέσεις μπροστά. Οι γυναίκες, που είναι η πλειοψηφία εδώ, τυλιγμένες με rebozos, κάθονται ήδη έχοντας το ένα μάτι στα παιδιά που τρέχουν στους διαδρόμους. Όλοι όσοι κάθονται στην έδρα είναι άντρες: ο Λάσαρο Ροδρίγκες και οι της Επιτροπής. Καθώς ο διάλογος προχωρά, μεγάλο μέρος της συζήτησης γίνεται από τις γυναίκες στο ακροατήριο.

Κανένας ποτέ δεν καθόρισε το πώς πρέπει να λειτουργούν αυτές οι συναντήσεις και έτσι μόνο η επιχειρηματολογία διαρκεί μισή ώρα. Έπειτα η αίθουσα γεμίζει με εκρήξεις πάθους από κάθε γωνιά. Ένας γεροντάκος που δεν καταλαβαίνει το ψηφοδέλτιο συγχύζεται συνεχώς. Ένας άντρας από την έδρα, εξηγεί υπομονετικά ότι οι υποψήφιοι δεν θα τοποθετηθούν στη λίστα με νούμερα, αλλά θα υπάρχουν και τα ονόματά τους στο ψηφοδέλτιο. Η συζήτηση που πραγματοποιείται αφορά τους «προδότες», το PRI και τους φυλακισμένους. Διαβάζεται μια ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία το κράτος αποφάσισε την οικονομική αποζημίωση όσων συνελήφθησαν και κακοποιήθηκαν στην ενέδρα της 10ης Απριλίου. Η Λετίσια Μοκτεσούμα, η δασκάλα που ήταν εκεί, κάνει παθιασμένα ερωτήσεις που δεν έχουν απάντηση: «Ποιος ξέρει σε πόσο καιρό θα ξεπεράσουν αυτά τα παιδιά το τραύμα; Πώς θα μπορέσουν να μας το ξεπληρώσουν αυτό;» Φέρνει μπροστά μια μητέρα, που περιγράφει πως τα παιδιά της είδαν τους παππούδες τους χτυπημένους και αιμόφυρτους, πως είδαν τις σφαίρες να περνάν, πως κλειδώθηκαν χωρίς να ξέρουν αν οι γονείς τους είναι ζωντανοί ή ασφαλείς. Τελειώνει και την παίρνουν τα δάκρυα. Η συνάντηση λήγει με την υπενθύμιση ότι η Επιτροπή έχει ακόμα τρία ανικανοποίητα αιτήματα: μια εγγύηση από τον Κλαντ ότι το Club de Golf ακυρώθηκε για πάντα, την αναγνώριση της Επιτροπής ως νόμιμη οντότητας από το κράτος και την απελευθέρωση των τριών φυλακισμένων.

«Ο PRI-σμός που επικρατούσε σε όλες τις πολιτείες και σε όλες τις πόλεις, στηριζόταν απλά από όσους είχαν χρήματα. Ήταν κάτι σαν επιχείρηση», λέει ο Ραούλ. «Αυτή η περίοδος θα τους είναι δύσκολη, γιατί ο κόσμος δεν είναι πλέον διατεθειμένος να δέχεται διαταγές». Και συμπληρώνει: «Αυτό είναι καλό, γιατί τελικά απαίτησαν δημοκρατία».

Έξω από τα οδοφράγματα της πόλης, το δυσκίνητο πολιτικό σύστημα του κράτους, λυγίζει κάτω από το βάρος της διαφθοράς, της παράδοσης και του συμβιβασμού. Εδώ, στο εσωτερικό της πόλης, οι Τεποστέκοι εργάζονται για έναν στοιχειώδη σκοπό: πώς να είναι δίκαιοι. Σχεδόν τέσσερις ώρες αργότερα οι περισσότεροι είχαν αντέξει την διαδικασία, είχαν ακούσει τους υποψηφίους και επέλεξαν μια ημερομηνία για τις εκλογές, δύο βδομάδες αργότερα. Ήταν ένα κουραστικό απόγευμα, αλλά για τους ανθρώπους του Τεποστλάν, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Αυτή η δημοκρατία - βρέφος δεν ήρθε από έξω. Γεννήθηκε στα χωράφια της Ιερής Κοιλάδας. Νέοι και γέροι, στους οποίους κανένας δεν είχε δώσει σημασία, ξαφνικά ύψωσαν την φωνή τους. Η δημοκρατία απαιτεί να ακούγονται, ακόμα κι άν χρειαστεί να κρατήσει η διαδικασία όλη νύχτα. Όσο και να πονάει, οι Τεποστέκοι ξέρουν η ανταμοιβή τους είναι αυτό που κατάφεραν. Η δημιουργία μιας δημοκρατίας, στην πιο απλή και καλή της μορφή, είναι τώρα το υπέροχο βάρος και η διαφορετική τους μοίρα.

Julie Reynolds

Ο Πόλεμος του Γκολφ στην Ιερή Κοιλάδα» είναι της Τζούλι Ρέινολντς και οι φωτογραφίες των Πολ Μάιερς, Λάουρα Αγκίρε και Εδουάρντο Αλβάρες δε Καστίγγιο. Γράφτηκε το 1996 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό El Andar [www.elandar.com].

Για να μάθετε για την τύχη των τριών πολιτικών κρατουμένων αλλά και περισσότερων που έκτοτε έχουν συλληφθεί:
http://www.elandar.com/back/www-97/andar/feature1/presos.html

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.