Η εκδήλωση δασικών πυρκαγιών έχει δυστυχώς πάντοτε σοβαρές κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές, οικολογικές, αισθητικές, πολιτιστικές κλπ. επιπτώσεις όχι μόνο στις περιοχές που καίγονται αλλά και στις γεωργικές και οικιστικές που βρίσκονται κατάντη αυτών. Η εξομάλυνση όμως των επιπτώσεων που αναφέρθηκαν απαιτεί στις περισσότερες περιπτώσεις τη λήψη μέτρων και την κατασκευή έργων με υψηλή προφανώς δαπάνη. Επομένως, αν η έκταση των καμένων περιοχών είναι μεγάλη, όπως συμβαίνει το φετινό καλοκαίρι, τότε πριν τη λήψη μέτρων, επιβάλλεται μία ιεράρχηση αυτών των περιοχών από τους θεσμοθετημένους τοπικούς φορείς, ανάλογα με τον κίνδυνο απώλειας ανθρώπινων ζωών και απώλειας περιουσιών από πλημμύρες που μπορούν να εκδηλωθούν από ισχυρές βροχοπτώσεις μετά την πυρκαγιά.
Στις πρώτες «σειρές» μιας τέτοιας αξιολόγησης πρέπει να βρίσκονται επίσης και οι καμένες περιοχές που κινδυνεύουν μόνο από διάβρωση του εδάφους αφού σε μια τέτοια περίπτωση το οικοσύστημα δύσκολα μπορεί να αποκατασταθεί με φυσικές διεργασίες. Ο κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους είναι μεγάλος όταν αυτό μετά την πυρκαγιά, έχει μικρή ικανότητα να απορροφά το νερό της βροχής, είναι αβαθές και επικλινές και έχει καεί κάθε είδος οργανικής του ουσίας από τη μεγάλη ένταση (θερμότητα) της φωτιάς.
Αυτό σημαίνει πως σε μια καμένη λεκάνη απορροής μπορούν να ληφθούν μέτρα και να κατασκευασθούν έργα είτε στο σύνολο αυτής είτε σε ορισμένες μόνο θέσεις, ανάλογα με τους κινδύνους που υπάρχουν όταν αρχίσουν οι βροχές. Υπάρχουν προφανώς και καμένες λεκάνες απορροής οι οποίες μπορούν να αποκατασταθούν με φυσικές διεργασίες όταν δεν υπάρχουν άμεσοι κίνδυνοι διάβρωσης του εδάφους και πλημμυρών και όταν οι κλιματικές και λοιπές φυσικές συνθήκες είναι ευνοϊκές.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα, τα απαιτούμενα έργα για μια υποβαθμισμένη και επιρρεπή σε κινδύνους καμένη λεκάνη απορροής μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις γενικές κατηγορίες:
1. Σε έργα πρώτης γραμμής άμυνας κατά της διάβρωσης του εδάφους στις καμένες πλαγιές της, κατά της υποβάθμισης αυτών για αποκατάσταση της βλάστησης και κατά της δημιουργίας πλημμυρών από επιφανειακή απορροή και φερτά υλικά. Στην κατηγορία αυτή των έργων υπάγονται τα κορμοδέματα, τα κλαδοπλέγματα, οι τοίχοι μικρού ύψους από ξηρολιθοδομή ή τσιμεντόλιθους, οι βαθμίδες και αύλακες, ο διασκορπισμός ξηρού χόρτου ή άχυρου και η κάλυψη αυτών με κομμένους κλάδους, καθώς και πληθώρα άλλων έργων που επιλέγονται ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες της κάθε περιοχής.
2. Σε έργα δεύτερης γραμμής άμυνας στις κοίτες των καμένων υδατορευμάτων. Σκοπός των έργων αυτών είναι η συγκράτηση φερτών υλών, η μείωση της ταχύτητας του νερού και η προστασία της κοίτης από διάβρωση. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα μικροφράγματα από κορμούς καμένων δένδρων, λίθους, συρματοκιβώτια σκύρων, από τσιμεντόλιθους σάκους άμμου κλπ.
3. Σε έργα τρίτης γραμμής άμυνας: Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τα έργα συντήρησης (διάνοιξης) του δικτύου αποστράγγισης των δασικών δρόμων της καμένης περιοχής ώστε το νερό από αυτό να καταλήγει στην κοίτη του πλησιέστερου υδατορεύματος. Στην αντίθετη περίπτωση, μεγάλη ποσότητα νερού από το φραγμένο δίκτυο θα καταλήξει στις πλαγιές της λεκάνης και η διάβρωση του εδάφους θα είναι δραματική. Στην ίδια γραμμή άμυνας υπάγονται και τα έργα συντήρησης των οχετών και γεφυρών των δασικών δρόμων.
4. Σε έργα τέταρτης γραμμής άμυνας: Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα καθαρώς τεχνικά έργα που κατασκευάζονται στην κοίτη του υδατορεύματος που διασχίζει την αντίστοιχη πεδινή γεωργική, βιομηχανική ή οικιστική περιοχή της ορεινής λεκάνης απορροής. Στα έργα αυτά υπάγονται μεγάλα φράγματα ανάσχεσης (προσωρινής συγκράτησης) της πλημμυρικής απορροής του υδατορεύματος, φράγματα από σκυρόδεμα για συγκράτηση φερτών υλών, η διάνοιξη της αποφραγμένης κοίτης του υδατορεύματος από ανθρώπινες επεμβάσεις και άλλα.
Οι παραπάνω κατηγορίες έργων εξομαλύνουν προφανώς τον κίνδυνο διάβρωσης του εδάφους στην καμένη περιοχή και τον κίνδυνο εκδήλωσης πλημμυρών στην αντίστοιχη πεδινή περιοχή. Όμως οι δασικές πυρκαγιές δε γνωρίζουν δυστυχώς σύνορα με τις γεωργικές ή οικιστικές περιοχές και έτσι στο διάβα τους καταστρέφουν και αυτές. Στις περιπτώσεις αυτές τον πρώτο λόγο έχουν βέβαια οι αρμόδιοι φορείς της πολιτείας για την αποζημίωση των πληγέντων. Στη συνέχεια όμως και οι ίδιοι οι πληγέντες πρέπει να προστατέψουν τις κατοικίες τους, τις καμένες καλλιέργειες και τους οπωρώνες τους από πιθανές πλημμύρες και τη διάβρωση του εδάφους με τη λήψη απλών και λειτουργικών μέτρων και έργων που θα προταθούν από τις κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίες. Τέτοια μέτρα είναι η διάνοιξη βαθμίδων στις καλλιέργειες κάθετων προς τη μέγιστη κλίση, η συντήρηση των αυλάκων γύρω από αυτές και τους οικισμούς τους, η κατασκευή λίθινων μικροβαθμίδων κλπ. Τα μέτρα αυτά, αν και απλά, συμβάλλουν στην εξομάλυνση σοβαρών επιπτώσεων στους οικισμούς και τις γεωργικές καλλιέργειες από πλημμύρες και διάβρωση του εδάφους μετά την πυρκαγιά.
Οι δασικές πυρκαγιές όμως, όπως τονίστηκε και στην αρχή, έχουν πολλές, πολύπλοκες, αλληλοεπηρεαζόμενες και μακροχρόνιες επιπτώσεις. Επομένως μπορούν να καταταγούν στις πιο επικίνδυνες φυσικές καταστροφές και η ορθολογική οργάνωση της πρόληψης αυτών μπορεί να είναι η πιο αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.
Δρ. Γεώργιος Μπαλούτσος
Ερευνητής (Δασολόγος – Υδρολόγος)
ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων
e- mail: mpag@fria.gr
.
ecocrete.gr . |
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΘΡΩΝ
Cavo Sidero
