Μισόν αιώνα πριν...
Πώς οι ιδέες του ’60 μετατρέπονται σε σύγχρονους εφιάλτες

Μισόν αιώνα πριν, κάπου εκεί στη μακρινή δεκαετία του ’60, κάποιοι οραματιστές σκέφτηκαν πως ο εφιάλτης της λειψυδρίας που απειλούσε την πόλη του Ηρακλείου θα αντιμετωπιζόταν με την κατασκευή ενός μεγάλου φράγματος. Κι αφού ο Χώνος κατέβαζε μεγάλες ποσότητες νερού, που από τα βάθη των αιώνων πλημύριζαν το οροπέδιο, η κατάλληλη θέση, είπαν, είναι στον Αποσελέμη.

Με το πέρασμα του χρόνου, τα δεδομένα εκείνης της εποχής, επιστημονικά και οικονομικά, άλλαξαν δραματικά.

* Οι σύγχρονες διεθνώς επιστημονικές αντιλήψεις απομακρύνθηκαν από τις μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις με δαπανηρά υδραυλικά έργα που σε περίπτωση αστοχίας οδηγούν σε μη αναστρέψιμες καταστροφές. Αντιθέτως, προκρίνουν συστήματα μικρών επεμβάσεων, τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, την αξιοποίηση των επιφανειακών νερών, την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση για άρδευση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων, τη βελτίωση των δικτύων για αντιμετώπιση των απωλειών λόγω διαρροών, και όλο και περισσότερο την αντίστροφη όσμωση και τις αλματωδώς αναπτυσσόμενες τεχνολογίες αφαλάτωσης όχι μόνο υφάλμυρων και σκληρών νερών αλλά και αμιγώς θαλλασσινών.

* Τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα της περιοχής άλλαξαν επίσης. Όταν γεννήθηκε η ιδέα του φράγματος στα βόρεια παράλια δεν υπήρχε ίχνος της σημερινής τουριστικής ανάπτυξης. Η Χερσόνησος αποτελεί σήμερα τον υπ’ αριθμόν 1 τουριστικό προορισμό στην Κρήτη, συνεισφέροντας υπολογίσιμα στην εθνική οικονομία και απασχολώντας μερικές χιλιάδες εργαζομένων απ’όλο το νομό, και όχι μόνο. Τα τελευταία χρόνια τα τουριστικώς αναπτυγμένα παράλια του Δήμου περνούν πρωτοφανή κρίση από υπάρξεως τουρισμού. Η ωριμότητα κατά συνέπεια του έργου δεν πρέπει να κριθεί μόνο βάσει της ανάγκης υδροδότησης αλλά και με τα οικονομικά δεδομένα της Χερσονήσου εν έτει 2004. Το φράγμα Αποσελέμη θα σημάνει την αποδιάρθρωση και ανατροπή του νέου αναπτυξιακού σχεδιασμού του Δήμου Χερσονήσου, αφού η ενδοχώρα με τους μοναδικής αξίας φυσικούς της πόρους, αποτελεί το κλειδί της ποιοτικής αναβάθμισης του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος.

Παρ’ όλα αυτά οι φορείς του Ηρακλείου και μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας, εθισμένοι στην ιδέα του φράγματος Αποσελέμη, ως το διαρκώς εξαγγελόμενο μεγάλο έργο της Ανατολικής Κρήτης, αποκτούν μαζί του μια ιδεοληπτική σχέση. Η ένταξη του ‘έργου φάντασμα’  στο Γ ΚΠΣ μόνο και μόνο για επίδειξη απορροφητικότητας κοινοτικών πόρων, που βρίσκει την τοπική κοινωνία ‘εν υπνώσει’ και την τότε δημοτική αρχή ολιγωρούσα, βολεύει διοίκηση και πολιτική ηγεσία, βρίσκει δε θερμούς υποστηρικτές αναπτυξιολάγνους τεχνικούς και εργολάβους παντός διαμετρήματος. Θρίαμβος του τυχοδιωκτισμού και του παραλόγου, αφού δεν ενδιαφέρει η σκοπιμότητα και το αποτέλεσμα, αλλά αυτή καθαυτή η απορρόφηση πόρων, ανεξαρτήτως του κοινωνικού, οικονομικού και περιβαλλοντικού κόστους. Όπως δεν ενδιαφέρει και η εξασφάλιση του προσδοκόμενου οφέλους – της υδροδότησης δηλαδή της πόλης του Ηρακλείου.

Η έναρξη του έργου (που ποτέ δεν θα υπάρχουν πόροι για να ολοκληρωθεί, μιας και μέχρι στιγμής μόνο ένα μικρό ποσό έχει ήδη διασφαλισθεί) και ο κρανίου τόπος που θα πάρει τη θέση του επίγειου παράδεισου (μια από τις ωραιότερες και πιο πράσινες περιοχές της Ανατ. Κρήτης που πόσοι άραγε έχουν επισκεφθεί;) θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στο φυσικό  και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής. Παράλληλα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα απογίνουν το οροπέδιο Λασιθίου (που από κοσμογονίας με πλημμυρικά νερά ζούσε), όπως και ευρύτατες περιοχές από Καστέλλι και Αρκαλοχώρι μέχρι Γούβες των οποίων ο υδροφόρος ορίζοντας καθορίζεται από τα νερά αυτά, όπως και μελέτη του ΙΓΜΕ μη δημοσιοποιούμενη αποδεικνύει.

Και όλα αυτά συμβαίνουν όταν υπάρχουν σύγχρονες, ρεαλιστικές, απείρως οικονομικότερες και άμεσης απόδοσης λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν σε άλλες περιοχές με σημαντικότερο υδατικό δυναμικό, ασύγκριτης ποιότητας, χωρίς περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος. Λέμε ναι στα έργα υποδομής για την υδροδότηση του Ηρακλείου λαμβάνοντας υπόψην τα σύγχρονα επιστημονικά και οικονομικά δεδομένα και όχι εκείνα του’60.

Το μέγεθος της επικείμενης καταστροφής είναι ανυπολόγιστο, όπως και το προσδοκώμενο τελικό κόστος νερού του φράγματος, εάν αυτό υπάρξει ποτέ. Όσο για το επιχείρημα της καταβληθείσας δαπάνης για την απαλλοτρίωση της γη, είναι δυνατόν να αποσβέσει το κόστος της εάν η περιοχή μεταβληθεί σε εθνικό πάρκο, το οποίο θα εξασφάλιζε δημόσιο κέρδος και ενίσχυση του εισοδήματος της τοπικής κοινωνίας.

Ίσως ακούγεται ρομαντικό, αλλά υποτίθεται πως κάθε αναπτυξιακό έργο -πόσο μάλλον ένα χρηματοδοτούμενο ως περιβαλλοντικό- θα πρέπει να διακρίνεται από όρους αειφορίας. Για την τοπική κοινωνία, για την δημοτική μας αρχή ο αγώνας να σταματήσει το παράλογο, να εμποδιστέι η άσκοπη καταστροφή αποτελεί μονόδρομο.

Σπύρος Δανέλλης
Δήμαρχος Χερσονήσου